In welke mate zorgen bedrijven voor het in balans houden van individuele belangen en organisatie belangen met betrekking tot het nemen van veiligheidsbeslissingen?

Subvragen voor het onderzoek

1. Welke begrippen zijn relevant voor Ethical Fading en hoe verhouden deze zich tot elkaar?
2. Welke regels en best practices rond ethische principes en gedrag zijn in de safety management systemen van bedrijven (op)genomen?
3. Op welke manier grijpen deze regels en best practices in op de oorzaken van Ethical Fading?
4. Hoe zouden andere (petro)chemische bedrijven van deze best practices kunnen leren?

Code: LSC 2022-46

Status: Afgerond

Update: juni 2023

Een onderschat risico bij het nemen beslissingen is dat overwegingen die van belang zijn voor veiligheid vervagen onder invloed van allerlei vormen van eigenbelang of andere praktische overwegingen. Dit proces staat ook wel bekend als Ethical Fading . Voorbeelden van incidenten waarbij Ethical Fading een belangrijke rol heeft gespeeld zijn de brand bij Chemiepack Moerdijk in 2011, de explosie bij de Texas City Oil Refinery in 2005 en de Deepwater Horizon ramp in 2010.

Het probleem van Ethical Fading

• Eigenbelang is een belangrijke trigger voor Ethical Fading,
• Door Ethical Fading worden beslissingen genomen die niet in het belang zijn van de organisatie, maar wel in het eigenbelang van het individu,
• Ethical Fading speelt zich deels onbewust af en is daardoor lastig te beïnvloeden,
• Ethische codes en training zijn nodig, maar niet voldoende (omdat ze concurreren met economische en business frames).

Het proces van Ethical Fading
Het proces van Ethical Fading verloopt in grote lijnen als volgt:

1. Trigger (vaak eigenbelang)
2. Zelfbedrog
3. Beslissingsframe
4. Onveilige beslissing

Maatregelen tegen Ethical Fading
Maatregelen om Ethical Fading tegen te gaan kunnen zowel op organisatieniveau als gedragsniveau worden getroffen. Een voorbeeld van het eerste is het inbouwen van een time-out moment om veiligheidsvragen aan de orde te stellen. Een voorbeeld van het tweede is het trainen van mensen in het herkennen van zelfbedrog,  zelfgenoegzaamheid en normvervaging.

Uitgangspunten voor het onderzoek
We gaan ervan uit dat een aantal bedrijven in de sector al ver is met maatregelen ter voorkoming van Ethical Fading, maar ook dat een groot aantal bedrijven nog kan verbeteren. We zullen daarom bij de eerste categorie de regels en best practices inventariseren om ervoor te zorgen dat de andere bedrijven hiermee hun voordeel kunnen doen.

Het is evident dat het voor (petro)chemische bedrijven essentieel is om te weten hoe en waarom Ethical Fading optreedt, op welke manier het de veiligheid in gevaar kan brengen en welke maatregelen ter voorkoming kunnen worden genomen. Omdat het proces van Ethical Fading zich deels in het onderbewuste afspeelt is het lastig te herkennen en te bestrijden. Omstandigheden die Ethical Fading mogelijk maken zijn onder meer het gebruik van eufemismen zoals het goedpraten van veiligheidsrisico’s door termen te gebruiken “als het moet wel werkbaar blijven”, uitdrukkingen van zelfgenoegzaamheid zoals “dit gaat al 30 jaar goed” en een slippery slope van geleidelijk afglijden naar meer gemakzucht t.o.v. veiligheidsaspecten. Hierdoor blijven de veiligheidsaspecten verborgen en ondergeschikt in de besluitvorming.

1. Het vervagen van morele normen onder invloed van verschillende vormen van eigenbelang of andere praktische overwegingen speelt zich deels onbewust af, waardoor het lastig is te identificeren en beïnvloeden.
2. Vervaging van veiligheidsbesef als oorzaak van incidenten is niet/nauwelijks onderzocht.
3. Ontwikkel proactieve en reactieve maatregelen ter herkenning en preventie.

Volledige project rapportage is alleen beschikbaar voor deelnemers - u moet hiervoor bij het SDN programmabureau toegang voor aanvragen en inloggen.