Het KIA MV experiment in samenwerking met CLICKNL heeft betrekking op het versnellen van innovaties door nieuwe vormen participatie en kennisdeling over (on)veiligheid tussen chemische bedrijven, omwonenden en toezichthouders. KIA MV staat voor Kennis Innovatie Agenda Maatschappelijk Verdienvermogen.

Nederlandse (chemische) industrieën werken aan innovatie-gedreven projecten op het gebied van de energie-transitie (CO2-vrije energieopwekking), duurzaamheid (reductie en hergebruik CO2) en circulaire economie (nieuwe technologie voor het chemisch recyclen van plastics). Deze innovatie-trajecten brengen nieuwe veiligheidsrisico’s met zich mee.

In de regio zijn omwonenden, bedrijven en toezichthouders belangrijke partijen die deze innovatie-trajecten mogelijk maken. In de praktijk zie je dat het gebrek aan onderling vertrouwen door bijbehorende risico’s qua omgevingsveiligheid zorgen voor vertraging.

Uit RIVM onderzoek blijkt dat mensen die dichter bij chemische bedrijven wonen zich vaker onveilig voelen dan mensen die verder weg wonen. Ook ervaren zij meer hinder en hebben ze meer behoefte aan informatie. Omwonenden kunnen zich onveilig voelen als de situatie anders is dan normaal. Bijvoorbeeld bij een vreemd geluid, een bruine rookpluim, of als er gevaarlijke stoffen vrijkomen. In dit experiment noemen we dit ‘ongewone voorvallen’. Het gevoel van onveiligheid trekt meestal weg als de situatie weer normaal is. Het gevoel van veiligheid hangt samen met het vertrouwen dat mensen in de overheid en de chemische bedrijven hebben: hoe groter het vertrouwen, hoe veiliger mensen zich voelen. Ongeveer de helft van de omwonenden heeft vertrouwen in de veiligheidsmaatregelen die worden genomen. De andere helft van de omwonenden vertrouwt erop dat bedrijven en overheden tijdig, eerlijk en open communiceren over de veiligheid in de omgeving.

Nieuwe manieren van participatie en kennisdeling over (on)veiligheid tussen chemische bedrijven, omwonende en toezichthouders kan versnelling en dus impact opleveren, zowel maatschappelijk als economisch. Dat is de kern van maatschappelijk verdienvermogen.

Code: LSC 2021-12

Status: Afgerond

Update: november 2022

Het doel van het experiment is om nieuwe (regionale) samenwerkingsvormen te vinden die verder gaan dan het huidig Strategisch Omgevingsmanagement (SOM) door de beperkingen ervan in kaart te brengen en te experimenteren met vormen die deze beperkingen zouden kunnen overkomen.

[Bron: ClickNL, https://www.clicknl.nl/ ]

In verschillende interviews en co-design sessies zijn de onderzoekers samen met de industrie als co-onderzoekers op zoek gegaan of en hoe nieuwe meer participatieve, creatieve en systemische instrumenten in de chemische industrie een concrete bijdrage kunnen leveren aan de samenwerking tussen bedrijven, medewerkers en andere stakeholders rondom veiligheidsvraagstukken.

Er is op verschillende lagen kennis opgehaald met als resultaat dat

1. we rijkere inzichten en voorbeelden op het gebied van veiligheid opdeden
2. we leerden hoe dialogen op te schalen en strategisch in te zetten zijn; en
3. we de leerervaringen kunnen delen en combineren binnen het concept van maatschappelijk verdienvermogen.

Resultaten van dit experimentele onderzoeksproject hebben -naast deze nieuwe ervaringen en inzichten in het creëren van een veiligheidscultuur en aanpak- ook geleid tot concrete handvatten voor de praktijk in de vorm van een systemische veiligheidsdialogen toolkit.

De toolkit bestaat in de basis uit het co-design canvas van hogeschool Inholland en het innoveren met labs-proces van de Haagse Hogeschool: twee instrumenten die systemisch, participatief en creatief samenwerken (systemisch co-design) aanjagen en stimuleren. Aan deze instrumenten zijn een door ESC-partner Fundamentals ontwikkelde handleiding, een circle for safety verhalenkaart en een take away kaart toegevoegd.

Hieronder zijn de Systematische veiligheidsdialogen te downloaden.