In gesprek met Nico Mulder over het Handboek Procesveiligheid

Met het nieuwe handboek Procesveiligheid zet Nico Mulder een overkoepelend naslagwerk neer over alles wat er te weten valt over procesveiligheid. Speciaal voor Safety Delta Nederland vertelt Nico in dit artikel wat meer over het boek en de manier waarop het bij kan dragen aan de veiligheid binnen organisaties.

Waarom is het boek geschreven en wat was jouw rol?

Procesveiligheid is een erg breed onderwerp: er is niemand die in zijn eentje het hele werkgebied in detail kan beheersen. Teamwork is daarom vereist, maar voor teamwork moeten de betrokkenen wel vanuit een gedeeld totaalbeeld praten. Waar het aan ontbrak in het Nederlandse taalgebied was een overkoepelend naslagwerk, dat de afzonderlijke specialismen met elkaar in verband brengt en complexe materie toegankelijk maakt. Dit boek omvat bijdragen van 23 auteurs. Ik heb – naast het opstellen van enkele eigen bijdragen – de inhoudelijke coördinatie van het geheel verzorgd. Waarbij ik vrijwel carte blanche kreeg van mijn opdrachtgever PHOV (Post Hoger Onderwijs Veiligheidskunde) om een rode draad aan te brengen.

Wat kan men met het boek doen/bereiken?

Het boek schetst het samenspel van technisch ontwerp, onderhoud en bediening aan de ene kant, en wetgeving en risicomanagement aan de andere kant. Waarbij ook wordt stilgestaan bij cultuur, competenties en communicatie, ofwel de menselijk factor. De afzonderlijke bijdragen gaan de diepte in, steeds bezien vanuit de praktijk. Waar nodig wordt vervolgens verwezen naar specialistische literatuur. Die zijn direct benoemd op de bladzijdes waar ze relevant zijn. Complexe materie is daarmee toegankelijk gemaakt, zowel voor professionals als managers. De professional vindt concrete handvaten, de manager krijgt overzicht over wat er allemaal op hem of haar af kan komen. Een terugkomend punt van discussie tussen management en professionals is het tijdsbeslag voor veiligheidsstudies Dit boek zoomt in op het hoe en wat van diverse soorten veiligheidsstudies. Een goed voorbeeld hiervan zijn de hoofdstukken over QRA en OBRA. Deze studies zullen het domein van specialisten blijven, maar de te doorlopen stappen zijn voor mij als generalist nu helderder dan voorheen. Het boek kan daarnaast ook gebruikt worden in veiligheidskundige opleidingen, opdat “verse” veiligheidskundigen sneller actief met procesveiligheid aan de slag kunnen.

Hoe hoop je dat het handboek tot verbetering kan leiden.

Procesveiligheid raakt aan diverse vakgebieden, waarbij voor elk van die vakgebieden een specifieke deskundigheid vereist is. Dat varieert van juristen en bedrijfskundigen tot technisch ontwerpers, operators en monteurs. Daarnaast is de veiligheidscultuur van belang, hetgeen het werkterrein van arbeids- en organisatiepsychologen is. Al deze mensen leveren een belangrijke bijdrage aan procesveiligheid, maar spreken niet elkaars taal, als ze al rechtstreeks met elkaar in contact komen. Dit boek biedt inkijk in de afzonderlijk specialismen en hun onderlinge verbanden, en opent mogelijkheden om wel met elkaar in discussie te gaan. Ik zie dit boek daarom als een concreet hulpmiddel bij het streven om de Nederlandse procesindustrie in 2030 de veiligste ter wereld te laten zijn.

Het boek is specifiek geschreven voor Nederland. Is dit met een reden?

Mijn ervaring is dat het vaak lastig is om Amerikaanse literatuur te vertalen naar onze praktijksituatie in Nederland. De literatuurstandaard wordt gezet door het Centre for Chemical Process Safety, alleen al door het aantal boeken dat die organisatie heeft uitgegeven. Die boeken ademen de Amerikaanse wetgeving en de bijbehorende dwingende voorschriften, en refereren veelal naar de elementen van de OSHA PSM-regulation. Bij eerste lezing vond ik zelf de daarbij gebruikte termen als ‘conduct of operations’ en ‘operational readiness’ lastig te vatten. Europese en Nederlandse wetgeving zoals Sevevo, PED en machinerichtlijn laat enige ruimte voor eigen overwegingen, mits er aan de gestelde doelverplichtingen wordt voldaan. Een voorbeeld hiervan is de periodieke inspectie van druktoestellen: als een gebruiker kan aantonen dat de slijtage van een druktoestel langzaam en gelijkmatig verloopt, mag – uiteraard in overleg met de toetsingsinstantie – worden afgeweken van de standaard 4-jaarstermijn. Dit wordt risk-based inspection genoemd. Om dergelijke afwegingen gezamenlijk te kunnen maken moeten vergunningverleners, managers, engineers, operators en verzekeraars wel dezelfde taal spreken, en dient verwarring over buitenlandse terminologie voorkomen te worden waar mogelijk. Daarmee werd het schrijven in het Nederlands een logische stap.

Wat was jouw motivatie om redacteur te worden van het boek?

De directe aanleiding was dat PHOV mij vroeg om mee te denken over de inhoud van een nieuw boek over procesveiligheid. Ik werd gegrepen door het achterliggende streven: het opzetten van een standaardwerk over procesveiligheid, door en voor professionals uit het Nederlandse werkveld. Toen PHOV mij vervolgens vroeg om de redactie op te nemen hoefde ik dan ook niet lang na te denken. Hiermee kon ik een bredere bijdrage aan een veilige werkomgeving leveren dan als werknemer in de industrie of als consultant normaal gesproken mogelijk is. Ook heb ik daarmee gevolg gegeven aan een roep uit het verre verleden: als scholier heb ik de klap gehoord van een grote industriële ontploffing. Ik herinner me de verwarring van dat moment bij de hele klas, en de angst daarna toen we beseften wat er was gebeurd en dat er mogelijk familieleden bij betrokken waren. Ik hoop van harte dat dit boek eraan bijdraagt om dergelijke gebeurtenissen te voorkomen.

Het Handboek Procesveiligheid is te verkrijgen via Uitgeverij-Studiecentrum Kerckebosch